WOPFU w pigułce

    Koniec maja to czas, gdy w wielu placówkach, zespoły specjalistów spotykają się, by dopełnić formalności związanych ze zbliżającym się zakończeniem roku szkolnego. Dla osób pracujących z dziećmi ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, jest to też czas sporządzania wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania ich uczniów. No właśnie. Czym dokładnie jest WOPFU, jak często jesteśmy zobligowani do jego przeprowadzania i co rzeczywiście powinno się w nim znaleźć? 

Jakiś czas temu publikowałam na ciuciubabkowym instagramie infografiki, w których zamieściłam obszary funkcjonowania ucznia i to, co w ich obrębie sprawdzamy. Obiecałam wówczas, że zajmę się tematem WOPFU w bardziej rozbudowany sposób. Oto jestem. :) 

Warto przyjrzeć się tematowi uważnie. Dlaczego? Rzetelnie opracowany dokument będzie stanowić bazę wskazówek do dalszej pracy. Jest też punktem wyjściowym do opracowania Indywidualnego Programu Edukacyjno-Terapeutycznego. 

____________________________________ 

CZYM JEST WOPFU? 

    WOPFU to Wielospecjalistyczna Ocena Poziomu Funkcjonowania Ucznia. To proces, w trakcie którego rozpoznajemy potrzeby i możliwości naszego ucznia w kontekście jego funkcjonowania w poszczególnych obszarach. Wszystkie wnioski zamieszcza się w specjalnie przeznaczonym arkuszu, który później dokładamy do kompletu dokumentacji dziecka. Co ważne, nie istnieje wzór arkusza, który byłby jasno określony przez obowiązujące przepisy. Pozostawiona w tym zakresie dowolność umożliwia przedstawienie zebranych wniosków w sposób najlepiej dostosowany do potrzeb poszczególnych miejsc. Może być na przykład to tradycyjna tabela, wykres bądź arkusz obserwacji. Warto pamiętać, że mimo braku obowiązującego określenia formy dokumentu, powinien być on ujednolicony dla całej placówki. 

KTO ODPOWIADA ZA WOPFU? 

    Na grupach i forach zrzeszających nauczycieli współorganizujących proces edukacji  dzieci objętych kształceniem specjalnym, często można usłyszeć o tym, że w wielu placówkach funkcjonuje przekonanie, że za WOPFU odpowiada właśnie nauczyciel współorganizujący. Jest to mit, który niestety ma się nadal bardzo dobrze. Pamiętajcie, że za ten proces odpowiadacie jako zespół - czyli w równym stopniu jest to obowiązek każdego specjalisty pracującego z danym dzieckiem. Kto wchodzi w skład zespołu? Wy, wychowawcy, nauczyciele przedmiotowcy, specjaliści (logopeda, terapeuta pedagogiczny, psycholog, pedagog) oraz rodzice ucznia (którzy mają prawo uczestniczyć w spotkaniach zespołu. Należy ich o nim powiadomić).  

KIEDY I JAK CZĘSTO? 

    Pierwsze WOPFU powinno zostać przeprowadzone jeszcze przed sporządzeniem Indywidualnego Programu Edukacyjno-Terapeutycznego dla danego dziecka. Później zespół specjalistów zobowiązany jest do zorganizowania obserwacji i sporządzenia kolejnej wersji dokumentu co najmniej dwa razy w ciągu roku szkolnego. W tym miejscu chciałabym wspomnieć wam, że jest do absolutne minimum i jeśli dostrzegacie konieczność częstszego przeprowadzania tego procesu, to macie do tego prawo. Sama pilnuję tego, by dla moich uczniów tworzyć WOPFU trzy razy w roku: na początku, we wrześniu (by udokumentować stan wyjściowy), po pierwszym półroczu i na zakończenie roku szkolnego. 

CO DOKUMENT MUSI ZAWIERAĆ?

    Przepisy są w tej kwestii już bardziej precyzyjne niż w kontekście samego wzoru dokumentu. Zgodnie z nimi sporządzony przez nas zbiór danych powinien przedstawiać (cicho przypominam tutaj o braku stałego wzoru arkusza): 

• indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne ucznia 
• jego mocne strony
• określenie możliwości dziecka 
• zainteresowania i uzdolnienia 
• jasno sprecyzowany zakres wsparcia ze strony specjalistów (+ charakter tego wsparcia), działania podejmowane przez specjalistów
• określenie ewentualnych przyczyn niepowodzeń edukacyjnych i społecznych 
• trudności w funkcjonowaniu ucznia

    Myślę, że wielu z was, słysząc hasło: WOPFU, ma przed oczyma tabelki z określonymi sferami funkcjonowania ucznia (motoryka duża, motoryka mała, komunikacja, samoobsługa itp.). Jeśli zastanawiacie się, czy dokładnie ta forma musi znaleźć się w waszym dokumencie, spieszę z odpowiedzią. NIE. To, w jaki sposób przedstawicie poziom funkcjonowania dziecka, zależy tylko od wewnętrznych ustaleń placówki, w której pracujecie. 

    Gdybym miała wybierać, nie zrezygnowałabym z tego podziału. Rzetelne opracowanie każdej ze sfer pozwala mi dokładnie przyjrzeć się możliwościom i potrzebom każdego z moich uczniów. Przy takim układzie nic mi nie umyka. 

    Zdaję sobie jednak sprawę, że opracowanie takiego układu może sprawić trudność, zwłaszcza młodym nauczycielom, którzy z koniecznością stworzenia WOPFU zmierzy się po raz pierwszy. 

Właśnie z myślą o tych, którzy z podziału na sfery rezygnować nie chcą, ale potrzebują drobnej wskazówki, przypomnę to, co w zakresie danej sfery sprawdzamy i opisujemy. :)

MOTORYKA DUŻA: 

lokomocja, stomatognozja (orientacja w schemacie ciała), pozycja, zmiana pozycji, koordynacja, napięcie posturalne (mięśniowe)

MOTORYKA MAŁA:

funkcjonowanie kończyny górnej (od obręczy barkowej do palców), umiejętności manipulacyjne, chwyt, grafomotoryka

KOMUNIKACJA:

artykulacja, pismo, mowa bierna, funkcje słuchowe, komunikacja alternatywna i wspomagająca, kompetencje komunikacyjne, intencja komunikacyjna 

ROZWÓJ POZNAWCZY:

uwaga, pamięć (długo i krótkotrwała, kinestetyczna), myślenie, umiejętności szkolne 

SFERA EMOCJONALNO-SPOŁECZNA:

relacje społeczne (dziecko-dziecko, dziecko-dorosły, dziecko-grupa), zasady (ich rozumienie i respektowanie), normy społeczne, współzawodnictwo, świadomość uczuć, radzenie sobie z emocjami, rozpoznawanie ich u siebie i innych

SAMOOBSŁUGA:

jak dziecko radzi sobie podczas spożywania posiłku, picia, korzystania z toalety, czy rozbiera i ubiera się samodzielnie, jak i czy sprząta (np. miejsce po posiłku, po pracy), proste prace porządkowe: zmywanie naczyń, zakupy

SFERA SENSORYCZNA (zmysły):

funkcjonowanie wzrokowe (ostrość widzenia, skupianie wzroku, fiksacja, śledzenie w linii poziomej/pionowej/po okręgu, umiejętność wyszukiwania przedmiotu, dostrzegania różnic i podobieństw, praca na obrazkach i ikonach), funkcjonowanie słuchowe (czy reaguje na słowa, dźwięki, lokalizuje, identyfikuje je), funkcjonowanie dotykowe (propriocepcja, czucie głębokie)

SFERA MOTYWACYJNA 

motywacja zewnętrzna i wewnętrzna, co motywuje naszego ucznia do pracy, co sprawia mu przyjemność, jaka aktywność, pochwała, rzecz może okazać się na tyle atrakcyjna, że będzie mogła zostać wykorzystana w ramach budowanie motywacji zewnętrznej 

STAN ZDROWIA 

informacje przekazane przez rodziców, lekarzy, innych specjalistów pracujących z dzieckiem. Również nasze obserwacje (częsty katar/alergie, męczliwość)

    Mam szczerą nadzieję, że powyższy spis choć odrobinę ułatwi pracę tym z was, którzy tego potrzebowali. 

    To, o czym nie możemy zapomnieć to fakt, że niezwykle cennym źródłem wiedzy o naszym uczniu są jego rodzice/opiekunowie. Musimy pamiętać o tym, że środowisko domowe może stanowić dla ucznia sferę, w której na przykład będzie prezentował takie zachowania, których nie zaprezentuje na terenie placówki. Warto dostrzegać w rodzicach sprzymierzeńców w określaniu nie tylko samych celów terapii, ale w tworzeniu całego procesu terapeutycznego. 

______________________________________________________

Na dziś to już wszystko. Dajcie znać, czy post okazał się przydatny i czy jesteście zainteresowani wpisami dotyczącymi dokumentacji. Na pewno uwzględnie wasze zdanie!